Güvenli Bağlan, Özgür Ol: Doğal Ebeveynlik

Öyle bir ilişki hayal edin ki, kalbinde koşulsuz kabul, şefkat, empati ve güvenli liman  hissi olsun.  Daha az “ıvır zıvır”, daha çok bağ olsun. Aranızdaki bağın gerçekliğinden beslenen bir varolma hali ile birbirinize bağlı olduğunuz ve bu sayede vakti gelince bağımsız ve dirayetli ola . Çocuğumuzun veya partnerimizin bize borçlu hissetmeden, “kalpten bağlı” olduğu bir ilişki. Ne de olsa, konu ebeveyn-çocuk ilişkisi de olsa, aşk ilişkiniz de olsa, bağ kurma ihtiyacımız da bağımsızlık ve keşif ihtiyacı da, insanlık var olduğundan beri hep bizimle, öyle değil mi? Güvenli limanımız var ise, uzak sulara keşfe çıkabiliriz. Güvenli bir bağlanma ilişkisi var ise, vakti gelince bağımsızlaşabilme ve duygusal olgunlaşma süreci mümkün.

Peki, “Bağlanma Temelli Doğal Ebeveynlik” (Attachment Parenting) nasıl bir deneyim? Kavram ve terminolojisi, dünyada ilk defa 1990’larda Uluslararası API (Attachment Parenting International) sivil toplum kuruluşu çalışmaları ve Pediatrist Dr. William Sears ve eşi Martha Sears tarafından ABD’de yayımlanan kitapları ile duyulmuş olsa da, bağlanma konulu araştırmalar 1950’lerde başlamıştır.  Anadolu’da yüzyıllardır uygulanan bebek giyme (babywearing), bebek önderliğinde emzirme, doğumda kadın desteği, aynı odada uyuma gibi pek çok pratik ise, bu yaklaşımın bazı uygulamaları ile birebir örtüşür.  

Bağlanma kuramının ilk araştırmacılarından psikiyatrist John Bowlby ve Mary Ainsworth’e göre, bebekler “bağ kurma ihtiyacı” ile doğarlar.  Güvenli bağlanma ise bebeği kimin beslediğinden, kimin daha çok vakit geçirdiğinden çok, ebeveyn-bebek arasında duygusal bağın hangi yetişkin ile kurulduğudur. Bağlanma, bir sonuca değil sürece işaret eder ve sadece anne-bebek arasındaki bir ilişki de değildir. Çoklu bağlanma ve baba ile eşzamanlı bağlanma, bilimsel araştırmaların da gösterdiği üzere, pekala mümkün olabilir ve sağlıklıdır (Schaffer 1964). Erken dönem bağlanma kazanımları ise sadece çocukluk dönemini değil bireyin yetişkin yaşamını da etkiler. Ebeveyn-bebek bağlanması üzerine yapılan en uzun (30 yıl süren) araştırmalardan birinin sonucuna göre bebeklik döneminde güvenli bağlanma deneyimleyen bireyler, yetişkin yaşamlarında da sağlıklı ilişkiler kurabilmekte ve duygusal regülasyon kapasiteleri artmaktadır  (Sroufe 2005). 

“Peki, Bağlanma-Temelli Doğal Ebeveynlik Ne Değildir?”

• Herhangi bir uzmanı, doktrini, kitabı körü körüne takip etmek değildir. 
• “Şu yaşa kadar emzirmelisiniz, doğal doğum yapmazsanız veya çalışırsanız bağlanamazsınız, bu yaşa kadar da aynı odada uyumalısınız” tarzı kuralcı bir yaklaşım değildir. 
• Kuralcı olmaması sınırsızlık veya rutinsizlik anlamına gelmez. Ödül-cezadan öte bir pozitif disiplin yaklaşımı içerir.
• Çocuğunuzu kendinize bağımlı yapmak veya bağımsızlaşma sinyalleri gönderen çocuğunuza izin vermeme hali değildir. 
• Mükemmeliyetçilik veya gerçekçi olmayan bir süper anne-baba hali değildir.
• Bir sosyoekonomik kesimin tekelinde değildir. Çünkü bağ kurma ihtiyacı, dil-din-millet-cinsiyet veya eğitim düzeyi ile sınırlı değildir.
• Yalnızca annenin sorumluluğu değildir. Babanın, doğum öncesi dönemden itibaren aktif ve eş zamanlı rol aldığı bir ebeveynlik (co-parenting) hali içerir.

Kalp ve beynin örtüştüğü bu sezgisel, şefkatli ebeveynlik yaklaşımında, sekiz adet ilke vardır. Bu ilkeler, güvenli bağlanma sürecini destekleyen uygulamalar içerir. Bunları aile koşullarına uyarlamak ve tercih etmediğini uygulamamak tamamen anne ve babanın kararıdır. Sonraki yazılarımda sırasıyla ele alacağım sekiz Attachment Parenting ilkesi şunlardır:

1. Bilgi Edinmek ve Hazırlanmak: Hamileliğe, doğuma ve ebeveynliğe hem fiziksel, hem duygusal hem de bilgi edinimi ile hazırlanmak. Yaşam boyu öğrenme ve bilgi ile donanım çok önemlidir.
2. Bebeğimizi/Çocuğumuzu Sevgi ve Saygı ile Beslemek: Emzirmek, emzirebilmek için gereken desteği mutlaka almak, emzirilemiyorsa ten tene temas ve göz teması ile benzer bir bağı simüle etmek, bebek önderliğinde bir emzirme sürecine saha tanımak, saatli emzirmekten kaçınmak, zorla yedirmemek, sağlıklı beslenme alışkanlığına ve aile olarak yemek vaktine önem vermek önerilir.
3. Bebeğimizin ihtiyaçlarına hassasiyetle cevap vermek: Bebeğimizin sinyallerini zamanında ve doğru okumak, ihtiyaçlarını bekletmeden karşılamak önerilir.
4. Ten teması ve dokunuş: Bebeğin sağlıklı gelişiminde ve duygusal bağın inşasında, doğumun hemen ardından, hem anne hem baba ile bebeğin ten tene teması, sonra da sağlıklı dokunuş içeren uygulamalar (masaj/bebek giyme-babywearing) ve etkileşimli oyunlar büyük önem taşır.
5. Güvenli bir uyku düzeni kurmak: Güvenli bir uyku ortamı ve gece boyu ebeveynlik ile bebeğin ihtiyaçlarını geceleri de karşılamak önerilir. Kontrollü ağlatma ile veya ağlatarak uyku eğitimine karşıdır. Bebeğin aynı odada uyuması tavsiye edilmekle beraber, aile koşulları, bebeğin mizacı ve ihtiyaçları ile ebeveyn ihtiyaçlarının dengede olması önemli bir ön koşuldur.
6. Tutarlı ve devamlı bir şekilde koşulsuz sevgimizi hissettirmek: İşe başlangıç, kreşe/anaokuluna başlama, bakıcı ile ortaklaşa bebek bakımı, yeni bir doğum, iş nedenli birkaç günlük ayrılık veya boşanma gibi durumlarda, bağı sürdürebilmek için farkındalık çok önemlidir.
7. Pozitif Disiplin uygulamak: Temelinde empatik/şiddetsiz iletişim becerileri vardır. Ödül ve ceza yerine, güvenli sınırları kararlı ve şefkatli bir şekilde sunmak önerilir.
8. Denge: Kişisel, anne/baba ve 'eş' kimliklerimizin dengede olması, özşefkat ile iç huzurumuza ve şiddetsiz iletişim ile eşler arası ilişkimize ve değişen ihtiyaçlara odaklanabilmek, ebeveyn duygu regülasyonu ve bağlanma ilişkisini desteklemek için anahtar birer yapıtaşıdır.

Bağ, nihayetinde, her şeydir…

- Kalpten Bağlı: Bağlanma Temelli Ebeveynlik Eşliğinde Şefkatle Çocuk Yetiştirme Rehberi.  (Görünmez Adam Yayıncılık, 2020) Dünyanın önde gelen Bağlanma-temelli Ebeveynlik STK’sı olan Attachment Parenting International kurucuları Lysa Parker ve Barbara Nicholson tarafından yazılmış olan kitap güvenli bağlanma ve Doğal Ebeveynlik üzerine kapsamlı bir referans  kaynağıdır.