Sevişmek keyifli hissettirse de ya da tatmin duygusu yaşasanız da seviştikten sonra kendinizi gergin ya da üzgün hissettiğiniz oluyor mu? Eğer öyleyse yalnız olmadığınızı hatırlatalım: daha çok kadınların yaşadığı bu duygu durumu, Cinsel İlişki Sonrası Hüzün (post-coital tristesse) olarak adlandırılıyor ve oldukça yaygın. Seksin ne kadar keyifli olduğundan bağımsız olarak, bu durumu herkes deneyimleyebiliyor. Bu durumda kişiler, sevişmenin hemen sonrasında melankoli, ağlamaklı olma, kaygı, sinirlilik ya da psikomotor huzursuzluk hisleri içinde olduklarını aktarıyorlar.
Kimileri bu hüzünle birlikte fiziksel olarak partnerlerinden uzaklaşmak istediklerini ve hatta sözel veya fiziksel olarak saldırgan davranışlar gösterme dürtüleri hissettiklerini belirtiyorlar. (Bird, Schweitzer, & Strassberg, 2011) Bu durumun bir başka ayırıcı özelliği ise hüzün hissinin cinsel ilişki öncesi veya sırasında değil, yalnızca sonrasında hissedilmesidir. Bahsettiğimiz hüzün ve huzursuzluk hissi birkaç dakika içinde geçebileceği gibi daha uzun da devam edebilir.
Peki Bu Hüzün Hali Neden Oluşuyor?
Stres Tepki Döngüsü
Stres, güvenlik algımızı tehdit eden bir uyarıcıyla beraber ortaya çıkan psikolojik ve fiziksel değişimleri içerir. Bu aslında evrimsel bir tepkidir, hayatta kalmak için güvenliğimizi tehdit eden unsurlara karşı beden otomatik savunma tepkileri geliştirir. Örneğin, kişi kendine doğru yaklaşan hızlı bir aracı gördüğünde kaslarında kan akışının artması, dikkatinin şimdi ve buraya odaklanması, acı algısının düşmesi, sindirim dahil diğer sistemlerin yavaşlamasıyla birlikte “kaçma” tepkisini gösterip güvenli alana ulaşabilir böylece stres tepki döngüsü tamamlanmış olur.
Modern hayatta ise bizi strese sokan durumlar daha farklıdır, örneğin fazla iş yükü bizi gerginliğe sürükleyebilir ancak bu strese karşı “kaçma” tepkisi gösteremeyebiliriz. Günlük hayattaki birçok strese karşı “sosyal olarak uygun” davranışlar göstermek durumundayızdır. Kaba bir iş arkadaşının söylemleri karşısında bedenimiz yine stresle ilişkili hormonları salgılayarak bizi tepki vermeye hazırlar ancak “uygun” davranışları gösterip gülümseyerek hiçbir şey olmamış gibi davranma eğiliminde olabiliriz. Kimi zaman gülümsemek ve hiçbir şey olmamış gibi davranmak sosyal olarak bizim güvenliğimizi sağlar ve makul bir hayatta kalma stratejisi olabilir, ancak bedenin stres tepki döngüsünü tamamlama ihtiyacı devam eder.
Cinsel aktivitenin “çözülme” aşaması olan orgazmın hemen sonrasında, aslında fiziksel ve psikolojik bir gevşeme hissedilir. Bu çözülmeyle beraber baskılanmış ve ertelenmiş stres tepkilerinin hüzün, öfke, keyifsizlik gibi duygularla ortaya çıkması oldukça olasıdır.
Prof. Daniel Sher, bu durumun aşk ve bağlanmada yer alan hormonlarla da ilişkili olabileceğini söylüyor. Seks boyunca hormonal, fiziksel ve duygusal işlemler zirve yapar ve kişi çok yüksek bir uyarılma deneyimler. Daha sonrasında birdenbire beden ve zihin normal haline döner: bu ani “düşüş” kişide öznel bir hüzün hissine sebep olabilir. (Scully, 2020)
Kendimizi keyifli ve motive hissetmemizden sorumlu temel bir hormon olan dopamin de bu noktada büyük bir role sahip hormonlardan biridir. Dopamin seviyemiz, haz duyduğumuz anlarda, sıradan günlerde bedenimizde salınan ortalama dopamin seviyesinden çok daha yükseğe erişir. Prof. Huberman’in podcast programında anlattığına göre, seks gibi dopamin “zirvesi” yaşadığımız anlardan sonra, az evvel çok fazla dopamin harcadığımız için, dopamin depolarımız boşalır ve normalde olduğundan daha az dopamin vücudumuzda salınır (Huberman, 2021). Dopaminin alışık olduğumuzdan da daha düşük seviyeye inmesiyle bilinçli olarak sebebini fark etmememize karşın yoğun duygularımız ortaya çıkabilir.
Eğer günlük hayatınızda halihazırda stres, kaygı ya da engellenme hissediyorsanız, cinsellik de bu duygu durumlarından etkilenebilir. Belki cinsel aktivite sırasında bunları bir süreliğine geride bırakabiliyor olabilirsiniz ki bu çok değerlidir, cinsel davranışlardan sonra bu duyguların tekrar ortaya çıkması olasıdır.
Psikolojik Hassasiyetler
Çocukluk ya da yetişkinlik döneminde cinsel istismar travmaları Cinsel İlişki Sonrası Hüzün durumunu tetikleyici bir etken olabilir. Aynı zamanda fiziksel ya da duygusal istismara maruz kalmak, kaygı bozuklukları, depresyon gibi durumlar da kişiler için risk faktörlerinden birkaçıdır.
Cinsellik kişinin en kırılgan pozisyonda olduğu eylem ve davranışları içerir. Cinsel aktiviteler sonrasında temeldeki bazı kaygı ve endişelerin yüzeye çıkması bu noktadan bakıldığında daha anlamlı gelebilir.
Cinsellikle İlgili Duygular
Cinsel İlişki Sonrası Hüzün tanımını yapan ilk kişilerden biri olan Eisenstein’ın (1949) ifade ettiğine göre, birçok yetişkin için cinsel birleşme tatmin ve rahatlama sağlarken, cinsellikleriyle ilgili bilinçdışı çatışma yaşayan kimileri için cinsel birleşme gerginlik ve hayal kırıklığı kaynağı olabiliyor. Cinselliğin kötü ya da kirli bir şey olduğu düşünülen bağlamlarda büyüyen kişiler için bu fikri geride bırakıp cinsel arzularını yaşamak kolay olmayabilir. Buna bağlı olarak cinsel arzularını bastıran kişiler, diğerleriyle cinsel ilişki kurmayı tehlikeli bulabilir ya da orgazma bağlı “kontrolü kaybetme” korkuları tetikleniyor olabilir. (Eisenstein, 1949)
İlişkiyle Alakalı Duygular
İçinde bulunduğunuz ilişkiye dair hisleriniz elbette cinsel birliktelik yaşadıktan sonra nasıl hissettiğinizle de ilişkilidir. Prof. Dr. Gail Saltz’ın konuyla alakalı görüşü şöyle: “Seks yapmak çok samimi bir deneyim, samimiyet bazı üzüntü veya öfke düşüncelerini içerebilecek bilinçdışı duygu ve düşüncelerin daha fazla farkında olmamıza sebep olabilir.”
Eğer beklentilerinizi karşılamayan bir ilişkilenme içindeyseniz, partnerinize karşı içten içe işleyen kırgınlık duyguları ya da hayal kırıklığı, seks sırasında ya da sonrasında ortaya çıkıp sizi üzgün hissettirebilir.
Seks sonrasındaki olumsuz iletişim de bir tetikleyici olabilir.
Eğer tek gecelik ya da takılmalık bir ilişkideyseniz, partnerinizi tam olarak tanımadığınız için yabancılaşmaya bağlı güvensizlik gibi yoğun duygular ortaya çıkabilir ve hüzün halini tetikleyebilir.
Beden Algısı
Bedeninizle ilgili kaygılarınız varsa eğer, bunları cinsel bağlamlarda yok saymak pek kolay değildir. Nasıl göründüğünüzle ilgili utanç ve mahcubiyet hissediyorsanız Cinsel İlişki Sonrası Hüzün hissinin tetiklenmesi söz konusu olabilir.
Kendinizi huzursuz hissediyorsanız yapabilecekleriniz nelerdir?
Öncelikle, ne hissediyor olursanız olun, sırf partneriniz için keyifliymiş gibi davranmak ya da gerçekte nasıl hissettiğinizi saklamak zorunda değilsiniz. Kendinize yoğun duyguları deneyimlemek için izin vermekte bir sorun yoktur.
Dr. Sher, bazen yoğun duyguları ortadan kaldırma baskısının kişinin kendini iyi hissetmesini daha da güç hale getirdiğini ifade ediyor.
Sonrasında, fiziksel ve mental olarak güvende hissettiğiniz bir alanda olduğunuzdan emin olun ve gerekirse böyle bir alan yaratmaktan çekinmeyin.
Eğer rahat hissediyorsanız, duygularınızla ilgili partnerinizle konuşmak iyi bir seçenektir. Bazen sadece ifade etmek dahi kendinizi daha iyi hissetmenize yardımcı olabilir.
Yalnız olmayı tercih ediyorsanız, bunda da bir sorun yoktur. Biriyle iletişime geçmeden önce kendinizi anlamaya çalışmak oldukça anlaşılabilirdir.
Kendinize sorabileceğiniz bazı yardımcı sorular işinize yarayabilir:
Dr. Saltz’a göre, bu huzursuzluk ara sıra yaşanıyorsa endişelenmenize gerek yoktur ancak sizi duygusal olarak bu noktaya getirenin ne olduğunu düşünmek faydalı olabilir.
Eğer sıklıkla kendinizi böyle bir durumda buluyorsanız, görmezden gelmemekte ve yakın zamanda bir terapistle görüşmekte fayda var.
Zeynep Ayaztekin
Kaynakça
Bird, B., Schweitzer, R., & Strassberg, D. S. (2011). The prevalence and correlates of sexual difficulties in women. International Journal of Sexual Health, 14-25.
Brennan, D. (2021, 6 11). What to Know About Postcoital Dysphoria. Web MD: https://www.webmd.com/sex/what-to-know-postcoital-dysphoria adresinden alındı
Eisenstein, V. W. (1949). Dreams following intercourse. Psychoanalitic Quarterly, 154-172.
Huberman, A. (2021). Controlling Your Dopamine For Motivation, Focus & Satisfaction. Huberman Lab Podcast #39.
Nagoski, E. (2019). Burnout: The Secret to Unlocking the Stress Cycle. NY: Ballantine Books
Scully, S. M. (2020). Depression After Sex Is Normal — Here’s How to Handle It. Healthline: https://www.healthline.com adresinden alındı
Kilo almanın psikolojiyi bozması, psikolojiyi düzelten en etkili şeyin de yemek yemek olarak düşünülmesi..belki de hayatın en büyük paradokslarından biri! Özellikle stresli bir toplantıdan ve/veya yoğun bir günün sonunda tam ayağınızı uzatıp oturacakken birden bire tekrar ayağa kalkıp evde abur cubur ne bulursanız bir tabağa doldurup tekrar oturduğunuz oluyor mu?
Ağrı hiç de nadir değildir ve tedavi edilebilirdir. Ne kadar çok insanın bel ağrısından, baş ağrısından ya da karın ağrısından şikâyetçi olduğunu bir düşünün. Bu sorunların teşhis ve tedavisi için ne kadar çaba harcandığını hayal edin. O halde neden kadınların cinsel ağrılarını tartışmak ve tedavi etmek konusunda bu kadar açık olamıyoruz?
Dünyaca ünlü ebe, herbalist ve Yale mezunu Dr. Aviva Jill Romm ile 400 saatlik bir eğitime başladım bir süre önce: Kadınlar için Bitkisel Tıp Eğitimi. Ergenlikten menopoza kadar olan tüm süreçlerde (doğurganlık, doğum ve doğum sonrası da dahil) kadınların karşılaşabileceği her türlü rahatsızlık ve hastalıklara bitkisel destek yöntemleri üzerine oldukça kapsamlı bir eğitim bu.