Ertesi Gün Hapı: Acil Gebelik Önleme

Ertes, Norlevo, Postpill One, Ella markaları ile eczanelerden reçetesiz temin edilebilen ertesi gün hapı, korunmasız seksten sonra gebelik önleyici olarak kullanılır. Eğer doğum kontrol yöntemi kullanılmamışsa ya da kullanılan yöntemde bir sıkıntı yaşandıysa cinsel birleşmeden sonraki birkaç gün içinde ağız yoluyla alınan tablet formundaki ilaç genelde gebelik önlemede başarılıdır ama her zaman etkili olmayabilir.
Ertesi gün hapını almak için bir sonraki günü beklemenize gerek yoktur, ne kadar erken alınırsa etkisi o kadar yüksek olur.

Ertesi gün hapı bir doğum kontrol yöntemi değildir, sadece gebelik riskini düşürmek için kullanılabilir. Gebelik oluştuktan sonra alınması durumunda etkili olmaz; hapı aldıktan sonraki korunmasız cinsel ilişkiler için gebelik önleyici bir etkiye sahip değildir.

Ertesi gün hapı gebelik önleyebilir ama HIV, HPV gibi cinsel yolla bulaşıcı hastalıklara karşı herhangi bir koruma sağlamaz.

Hangi Durumlarda Kullanılabilir?

• Bir doğum kontrol yöntemi kullanılmamışsa,
• Kullanılan doğum kontrol yönteminin başarısız olduğuna dair bir endişe varsa, mesela:
  • Kondomun yırtılması, kayması ya da yanlış kullanılması;
  • Doğum kontrol hapının art arda 3 ya da daha fazla gün kullanılmaması;
  • Başarısız geri çekilme (ör. vajinanın içine ya da dış genital bölgenin üzerine boşalma)

Nasıl Etki Eder?

Sperm bedenin içinde altı güne kadar yaşayabilir ve bu dönemde üretilen yumurta gebelik ile sonuçlanabilir. Ertesi gün hapları temelde geçici olarak yumurtalıkların çalışmasını engelleyerek spermin yumurtayı döllemesinin önüne geçer, bu yüzden yumurtlama gerçekleşmeden önce ilaç alınmalıdır.

Progestin grubundan bir ilaç olan Levonorgestrel etken maddeye sahip Ertes, Norlevo, Postpill One ilaçları, yumurtlamayı tetikleyen LH (Lüteinleştirici Hormon) yükselmeye başladıktan sonra etki gösteremez. Öte yandan Ella’nın hala etkili olabileceği biliniyor. (NHS, 2019)

Ne Kadar Etkilidir?

Levonorgestrel etken maddeye sahip ertesi gün hapının etkili olabilmesi için cinsel birleşmeden sonra 72 saat içinde alınması gereklidir. Unutmamalısınız ki, ne kadar erken alınırsa etkisi o kadar yüksek olacaktır.
Levonorgestrelin şu oranlarda önleyici olduğu düşünülüyor:

• 24 saat içinde alınırsa %95’e kadar;
• 25-48 saat içinde alınırsa %85’e kadar;
• 49-72 saat içinde alınırsa %58’e kadar. (THT, 2018)

Hormonlu olmayan tek ilaç ulipristal erken maddeye sahip olan Ella, en etkili ertesi gün hapıdır. Korunmasız seksten sonra 5 gün boyunca %98’e kadar etkili olduğuna ilişkin çalışmalar vardır. Ella tabletin menstrual döngü içinde birden fazla kullanılması önerilmez.

Özel Durumlar

Eğer ilacın bileşenlerinden birine alerji ya da hassasiyetiniz varsa kullanılmamalıdır.

Yakın zamanda henüz doktorunuzun değerlendirmediği anormal bir vajinal kanama yaşadıysanız önce doktorunuza danışın.

Emzirme döneminde Levonorgestrel etken maddeli hapları kullanmakta bir sakınca olmadığı biliniyor fakat Ella kullanmadan önce bir sağlık uzmanına danışın.

Sarı kantaron içeren ilaç ve takviyeler kullanmak Levonorgestrel gebelik önleyicilerin etkisini azaltabilir. (Murphy, Kern, Stanczyk, & Westhoff, 2005)

Muhtemel Yan Etkiler

• Mide bulantısı
• Karın bölgesinde ağrı
• Yorgunluk
• Baş ağrısı
• Menstrual döngüde değişiklikler
• Meme hassasiyeti

Eğer ilacı aldıktan sonra 2 saat içinde kusarsanız dozu tekrarlamanız önerilir. (WHO, 2021)

Levonorgestrel etken maddeli haplar aynı zamanda beklenmedik kanamalara da yol açabilir, bir sonraki menstrual kanamadan sonra bunun tekrarlanması beklenmez. Fakat Levonorgestrel bir sonraki menstrual kanamanızın normalden daha ağır ya da hafif geçmesine yol açabilir; beklediğinizden daha erken ya da geç regl olabilirsiniz. Eğer üç hafta içinde regl olmazsanız emin olmak için bir gebelik testi yaptırabilirsiniz.

Başka Bir Alternatif Var Mı?

Acil gebelik önlemede kullanabileceğiniz bir diğer alternatif ise bakır Rahim İçi Araç (spiral) taktırmaktır. Bakır spiral korunmasız cinsel ilişkiden sonraki 5 gün içinde rahmin içine yerleştirildiği takdirde oluşması muhtemel gebeliği %99’a kadar önler. (THT, 2018) Bakır spiral aynı zamanda uzun vadeli bir doğum kontrol yöntemi olduğu için takıldıktan sonraki korunmasız cinsel ilişkiler için de koruma sağlar.

Bu makaledeki bilgiler tamamen bilgilendirme amaçlıdır, gebelik önleyici bir ilaç kullanmadan önce bir sağlık uzmanına danışın.

Zeynep Ayaztekin/Yuvaluna

Kaynakça

Levonorgestrel. (2016). 1 2022 tarihinde MedlinePlus: https://medlineplus.gov/druginfo/meds/a610021.html adresinden alındı

Emergency Contraception FAQ. (2020, 12). 1 2022 tarihinde WebMD: https://www.webmd.com/sex/birth-control/faq-questions-emergency-contraception#091e9c5e80d11952-2-4 adresinden alındı

Morning-after pill. (2020, 6). 1 2022 tarihinde Mayo Clinic: https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/morning-after-pill/about/pac-20394730#:~:text=The%20morning%2Dafter%20pill%20is,primary%20method%20of%20birth%20control. adresinden alındı

'Morning after' pill (emergency contraception pill). (2021, 1). 1 2022 tarihinde Health Direct: https://www.healthdirect.gov.au/morning-after-pill adresinden alındı

Murphy, P. A., Kern, S. E., Stanczyk, F. Z., & Westhoff, C. L. (2005). Interaction of St. John's Wort with oral contraceptives: effects on the pharmacokinetics of norethindrone and ethinyl estradiol, ovarian activity and breakthrough bleeding. Contraception, 402-408.

NHS. (2019, 8). How effective is emergency contraception? 1 2022 tarihinde NHS: https://www.nhs.uk/conditions/contraception/how-effective-emergency-contraception/ adresinden alındı

Stuart, A. (2020, 4). Levonorgestrel Emergency Contraception. 1 2022 tarihinde WebMD: https://www.webmd.com/sex/birth-control/plan-b adresinden alındı

THT. (2018, 8). Emergency contraception. 1 2022 tarihinde Terrence Higgins Trust: https://www.tht.org.uk/hiv-and-sexual-health/sexual-health/improving-your-sexual-health/contraception/emergency adresinden alındı

Whalen, K., & Rose, R. (2012). Ulipristal (Ella) for Emergency Contraception. Am Fam Physician, 365-369.
Which kind of emergency contraception should I use? (tarih yok). 1 2022 tarihinde Planned Parenthood: https://www.plannedparenthood.org/learn/morning-after-pill-emergency-contraception/which-kind-emergency-contraception-should-i-use adresinden alındı

WHO. (2021, 11 9). Emergency contraception. 1 6, 2022 tarihinde World Health Organization: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/emergency-contraception adresinden alındı